Πρίν από δύο ακριβώς χρόνια, στις 21 Μαΐου του 2008, έγραφα στο περιοδικό Parallaxi και αναδημοσίευα εδώ το παρακάτω κείμενο: Η πτώση των «υπαρκτών».
Σε κάποιο σημείο έγραφα:
Τώρα φαίνεται πως το τεράστιο γρανάζι της ιστορίας αρχίζει και πάλι να γυρίζει. Ο «υπαρκτός φιλελευθερισμός» -δηλαδή ο νεοφιλελευθερισμός, το πιο άγριο πρόσωπο του καπιταλισμού- αποδεικνύεται τόσο αδύναμος στο να διαχειριστεί την πραγματικότητα όσο και ο «υπαρκτός σοσιαλισμός –δηλαδή το σοβιετικό μοντέλο, το πιο άγριο πρόσωπο του σταλινισμού. Ο μανδύας της Εικόνας είναι το δικό του Τείχος. Οι Τράπεζες είναι τα δικά του Γκουλάγκ. Τα media είναι ο ίδιος κατασταλτικός μηχανισμός, KGB και ανθρωποφύλακες, μηχανισμός παραπλάνησης και θρησκεία.
Αντίπαλός του δεν είναι, αυτή τη φορά, ένας πάνοπλος αντίπαλος ούτε μια ισχυρή νέα ιδεολογία ούτε και η πίεση των λαών. Το «σενάριο» δεν έχει πια μεγάλους πρωταγωνιστές, μεγάλα ονόματα, μεγάλους ηγετικούς ρόλους. Οι σημερινοί ηγέτες του κόσμου δεν θα μπορούσαν να έχουν ούτε καν τη θέση κομπάρσου στις μεγάλες αφηγήσεις του παρελθόντος.
Ο αντίπαλος του «υπαρκτού φιλελευθερισμού» είναι αόρατος. Σαν την αόρατη, παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα που κατασκεύασε. Είναι οι ίδιες του οι αντιφάσεις (π.χ. η «επιδότηση» της αγοράς με δάνεια που τσακίζουν την αγοραστική δύναμη). Είναι ο πλανήτης που δεν αντέχει άλλη ανάπτυξη. Είναι το ίδιο το «σενάριο» που δεν υπάρχει. Που είναι ανοιχτό σε οποιαδήποτε εξέλιξη.
Από τότε έτρεξε πάρα πολύ νερό στα ποτάμια, τα ρυάκια και τα αυλάκια αυτού του πλανήτη. Λίγους μήνες μετά ξέσπασε η παγκόσμια κρίση. Δύο χρόνια μετά, η Ευρώπη, με πρώτες την Ισλανδία και την Ελλάδα καταρρέουν…
Προφήτης δεν είμαι…
Ούτε καν οικονομικός αναλυτής…
Θέλω να πιστεύω όμως οτι μπορώ να δω ένα-δύο πραγματάκια με σχετική σιγουριά.
Και το ένα και πιο σημαντικό είναι πως δεν μπορούμε πλέον να μιλάμε απλώς για μια (ακόμα) οικονομική κρίση που αφορά μόνο την Ελλάδα ή μόνο την Ευρώπη ή μόνο τις ΗΠΑ ή μόνο την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Θα πρέπει να μιλήσουμε (επιτέλους!) για μια γενική κρίση του καπιταλισμού. Δηλαδή για μια γενικευμένη κρίση του ίδιου του πολιτισμού μας, καθώς, αυτό που ζούμε δεν έχει να κάνει μόνο με την οικονομία, γενικά ή ειδικά, αλλά με όλες τις πτυχές της κοινωνίας: με την ιδεολογία, την ηθική, την κουλτούρα, το περιβάλλον, την ισορροπία στρατιωτικών δυνάμεων. Με όλες δηλαδή τις δομές του παγκόσμιου συστήματος και τους ισχύοντες τρόπους παραγωγής.
Στην ουσία μιλάμε για την κατάρρευση ενός συστήματος που έχει πεθάνει εδώ και καιρό και ήδη βρίσκεται σε βαθιά σήψη και αποσύνθεση.
Γι’ αυτό και δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα ανάταξης του πτώματος.
Ο ορίζοντας, μπροστά μας, γίνεται όλο και πιο σκοτεινός. Ομως, αν κατανοήσουμε για τι πράγμα μιλάμε, ίσως, τουλάχιστον να καταλάβουμε και το προς τα που βαδίζουμε.
Ή, αν μη τι άλλο, να πάψουμε να ασχολούμαστε με ανοησίες προσπαθώντας να απαντήσουμε σε ερωτήματα του τύπου:
«Πότε θα βγει η Ελλάδα από την Κρίση;»
«Πότε θα έχουμε και πάλι ανάπτυξη;»
«Πως θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη τις επιθέσεις από τους κερδοσκόπους» κτλ
ΠΟΤΕ! είναι η απάντηση.
Ποτέ, μέχρι την πλήρη κατάρρευση αυτού του συστήματος που έχει αντικαταστήσει την πραγματικότητα με την «χρηματικότητα» και την πολιτική με την μιντιακή ψευδο-επικοινωνία.
Η γενικευμένη κρίση δεν είναι ένα ακόμη επεισόδιο, ένα στάδιο του πολιτισμού μας.
Είναι το τελευταίο, ενιαίο στάδιο.
Η γενικευμένη κρίση δεν ξεκίνησε, βέβαια, το 2008. Η αρχή της μπορεί να ανιχνευτεί στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και από τότε βαθαίνει αδιάκοπα.Τότε ήταν που είχαμε για πρώτη φορά εντοπίσει την συρρίκνωση της δυναμικής του καπιταλισμού. Το τέλος της ανηφόρας.
Είχε προηγηθεί η μεγάλη πτώση της κερδοφορίας, στα μισά της δεκαετίας του ’60.
Βασικό αίτιο αυτής της πτώσης ήταν η καθολική επέκταση της παραγωγικής δυναμικότητας της βιομηχανίας, το τέλος των «παρθένων» αγορών αλλά και των παλιών επενδύσεων που μπροστά στο φρέσκο, σταθερό κεφάλαιο που διοχετεύτηκε στην αγορά (κυρίως από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία), συμπίεζαν τις τιμές και τα ποσοστά των κερδών τους.
Το άμεσο αποτέλεσμα ήταν, από τη δεκαετία του ’80, η πρωτοφανής μείωση των επενδύσεων αλλά και των μισθών που με τη σειρά τους έριχναν τη ζήτηση.
Η απάντηση του κεφαλαίου ήταν άμεση και ικανοποιητική όπως κάθε …πρέζα!
Αύξηση του χρέους. Συνειδητή αύξηση του χρέους…
Και χρηματιστηριακές φούσκες! Η μία μετά την άλλη…
Παράλλη έχουμε τη μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση στην ιστορία της …»ελεύθερης αγοράς»!
Το κράτος «τρομπάρει» με χρήμα τις αγορές και τα χρηματιστήρια. Ασφαλιστικά ταμεία, εισφορές, συντάξεις μετατρέπονται σε ομόλογα και ρίχνονται στον καιάδα της Γουόλ Στριτ, της Φρανγκφούρτης (ή της Σοφοκλέους).
Το κράτος τζογάρει επισήμως για να διασώσει το κεφάλαιο.
Ταυτόχρονα, οι βιομήχανοι μαζί με τις κυβερνήσεις τους συνθλίβουν μισθούς, εργασιακά (και ανθρώπινα) δικαιώματα, το κοινωνικό κράτος για να εμποδίσουν την πτώση των κερδών τους.
«Απλά μαθηματικά, μάι ντίαρ Γουότσον!»
Ομως εδώ ήταν και το μεγάλο λάθος (;;;) των καπιταλιστών: ο «χρηματοπιστωτικός κεϋνσιανισμός» δεν οδήγησε στην ανάκαμψη των αγορών και προκάλεσε μεγαλύτερα προβλήματα στη ζήτηση.
Ο καπιταλισμός έγινε πρεζόνι καταναλώνοντας την ίδια του την πρέζα.
Ο δρόμος προς την καταστροφή είχε ανοίξει διάπλατα!
Και τώρα, τι;
Τώρα ο καπιταλισμός έχει δύο επιλογές. Είτε να δεχτεί την επαναδιαπραγμάτευση των χρεών είτε να χρησιμοποιήσει το έσχατο όπλο του: τον Πόλεμο.
Τον πραγματικό πόλεμο…
Κι αυτό θα είναι το δεύτερο και μοιραίο (για όλους μας, δυστυχώς) ιστορικό λάθος του.
Που έρχεται ολοταχώς στο επόμενο διάστημα…
Αυτά όμως σε επόμενο ποστ.
——
FAQ της Κρίσης
Ε: Πότε ξεκίνησε η οικονομική κρίση;
Α: Στις αρχές της δεκαετίας του ’70
Ε: Μπορούμε να βγούμε από την κρίση ως χώρα;
Α: ΚΑΜΙΑ χώρα δεν μπορεί να βγει πλέον από την κρίση.
Ε: Οι εθνικές πολιτικές φταίνε για την κρίση;
Α: Οχι, δεν μπορούν να φταίνε αυτές για την κρίση. Μπορούσαν όμως να την επιτείνουν και να επιδεινώσουν κάποια από τα συμπτώματά της στις χώρες τους.
(συνεχίζεται)
——
Ειδήσεις για την κρίση:
>>>
Στα Blogs:
Για διάβασμα:
R. Brenner, Economics of Global Turbulence, Verso, 2006
ΑΝεμος 
