Ο Έρικ Χομπσμπάουμ θυμάται τα εφηβικά του χρόνια, στο ταραγμένο και συναρπαστικό Βερολίνο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Μας περιγράφει τη βερολινέζικη κουλτούρα του Μεσοπολέμου, το πολιτικό κλίμα, την άνοδο του Χίτλερ.
του Έρικ Χομπσμπάουμ
Έζησα την περίοδο που επηρέασε περισσότερο τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μου, τα χρόνια 1931-33, ωςγυμνασιόπαις και εκκολαπτόμενος ενεργός κομμουνιστής, στη θνήσκουσα Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Continue reading →
Γεννήθηκε λίγους μήνες πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 και πέθανε εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης της σύγχρονης ιστορίας. Μέσα σε αυτά τα 95 χρόνια, ο Έρικ Χομπσμπάουμ, ο οποίος «έφυγε» το πρωί της Δευτέρας, είδε τη λάμψη πολλών επαναστάσεων αλλά και τη σκιά που τις σκέπασε, είδε επαναστάτες, δικτάτορες, μεγάλους ηγέτες να ανέρχονται και στη συνέχεια να κατρακυλούν τα σκαλιά της ιστορίας. Έζησε και έγραψε την ιστορία με τέτοιο τρόπο που πολύ πριν από τον θάνατό του είχε ήδη γίνει θρύλος.
Το έργο του Έρικ Χομπσμπάουμ αποτελεί μια μνημειώδη σύνθεση πολύμορφων κοινωνικοοικονομικών, πολιτικών και πολιτισμικών φαινομένων, μια συγκλονιστική αφήγηση που προσπαθεί να ερμηνεύσει την ιστορία του σύγχρονου κόσμου έχοντας ως πρίσμα τη διαδικασία του μετασχηματισμού.
Βάση του έργου του, αλλά ταυτόχρονα και μία από τις βάσεις της σύγχρονης ιστοριογραφίας, αποτελεί η τετραλογία του («Η εποχή των επαναστάσεων, 1789-1848», «Η εποχή του κεφαλαίου, 1848-1875», «Η εποχή των αυτοκρατοριών, 1875-1914» και «Η εποχή των άκρων: Ο σύντομος 20ός αιώνας 1914-1991»), η οποία έχει χαρακτηριστεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στη συγγραφή της ιστορίας.
Εθνικισμός
Για τον Χομπσμπάουμ η μελέτη του εθνικισμού σε συγκριτικό επίπεδο και σε βάθος χρόνου υπήρξε ένα δεύτερο μεγάλο πεδίο έρευνας, το οποίο κατέληξε στην έκδοση έργων που θεωρούνται πλέον κλασικά στο είδος τους, όπως «Έθνη και Εθνικισμός από το 1780 μέχρι σήμερα» και «Η Εφεύρεση της Παράδοσης».
Ο Έρικ Χομπσμπάουμ γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1917, από Βρετανό πολωνικής καταγωγής πατέρα και Αυστριακή εβραϊκής καταγωγής μητέρα. Μεγάλωσε και σπούδασε στη Βιέννη και στο Βερολίνο το οποίο και κατά την άνοδο του Χίτλερ. Συνέχισε τις σπουδές του και εγκαταστάθηκε στη Βρετανία, όπου και ξεκίνησε να διδάσκει στο Κολέγιο Birkbeck του Λονδίνου, λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπήρξε μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας και της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, επίτιμο μέλος του Kings College στο Κέιμπριτζ και επίτιμος διδάκτωρ πολλών πανεπιστημίων σε αρκετές χώρες.
Υπήρξε, ουσιαστικά, ο ιδρυτής του περίφημου κύκλου των Βρετανών μαρξιστών ιστορικών που μπόλιασαν την ιστορική έρευνα με μια σειρά καινοτόμων για την εποχή μεθόδων και εργαλείων έρευνας, αμφισβητώντας τόσο την ανελικτική αντίληψη της ιστορίας όσο και τον οικονομικό ντετερμινισμό. Ο κύκλος του Χομπσμπάουμ επικεντρώθηκε στις διαδικασίες αλλαγής και μετασχηματισμών στην ιστορία, στην αναζήτηση των κοινωνικών δυνάμεων που υποκινούν τη μεταβολή σε κάθε ιστορική στιγμή, συνδυάζοντας την κοινωνική, την οικονομική και την πολιτισμική ανάλυση. Τα περισσότερα μέλη του κύκλου αυτού δραστηριοποιήθηκαν αρχικά στο Βρετανικό Κομμουνιστικό Κόμμα, στη συνέχεια προχώρησαν στην έκδοση του περιοδικού «Past and Present» το 1952, το οποίο καθιερώθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα περιοδικά στον χώρο των κοινωνικών επιστημών. Αν και οι περισσότεροι συνοδοιπόροι του Χομπσμπάουμ αποστασιοποιήθηκαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα μετά τη σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία, ο ίδιος παρέμεινε σταθερός στον πολιτικό του χώρο.
Ο ίδιος προσδιόριζε πάντα την κομμουνιστική ιδεολογία του ως κεντροευρωπαϊκή, παρά βρετανική, δίνοντας έμφαση στον αγώνα κατά του ναζισμού και του φασισμού ως καθοριστικού συστατικού στοιχείου της, έχοντας όμως πάντοτε ως άξονα ένα οικουμενικό απελευθερωτικό όραμα.
«Δεν είναι πλέον δυνατόν να θεωρούμε
δεδομένη την παθητικότητα των πολιτών»
Έως τα βαθιά του γεράματα παρατηρούσε και ανέλυε με εντυπωσιακή οξυδέρκεια τα όσα συμβαίνουν στον πλανήτη, πάντοτε με επιστημονική ματιά αλλά χωρίς ποτέ να χάνει τον ενθουσιασμό του για τις μεγάλες αλλαγές που έβλεπε να συντελούνται.
«Με τεράστια χαρά ανακάλυψα για ακόμη μία φορά ότι είναι δυνατόν να κατέβουν οι άνθρωποι στους δρόμους, να διαδηλώσουν, να γκρεμίσουν κυβερνήσεις», είχε πει ο Χομπσμπάουμ σε έναν δημοσιογράφο του BBC που του πήρε συνέντευξη, λίγες εβδομάδες μετά το ξέσπασμα της «Αραβικής Άνοιξης» στην Τυνησία και της Αίγυπτο. «Αν πρόκειται να γίνει επανάσταση, θα είναι κάπως έτσι. Τουλάχιστον τις πρώτες μέρες. Οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους διαδηλώνοντας για τα σωστά πράγματα». Και προσθέτει: «Αλλά ξέρουμε ότι δεν θα διαρκέσει».
Ως Ιστορικός, είχε παραλληλίσει την «Αραβική Άνοιξη» του 2011 με το 1848, την ευρωπαϊκή «χρονιά των επαναστάσεων», όταν μία εξέγερση στη Γαλλία διαδόθηκε στα ιταλικά και γερμανικά κράτη στην Αυτοκρατορία των Αψβούργων κι ακόμη παραπέρα. «Μου θυμίζει το 1848, μια άλλη αυτοπροωθούμενη επανάσταση που ξεκίνησε σε μία χώρα και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλη την ήπειρο σε σύντομο χρονικό διάστημα».
«Είμαστε εν μέσω επανάστασης, αλλά δεν είναι η ίδια επανάσταση. Αυτό που τους ενώνει είναι η κοινή δυσαρέσκεια, και το κοινό αίσθημα κινητοποιεί δυνάμεις – μια εκσυγχρονιζόμενη μεσαία τάξη, ειδικά μια νεαρή, φοιτητική μεσαία τάξη, και φυσικά η τεχνολογία που καθιστά σήμερα πολύ ευκολότερη την κινητοποίηση για διαμαρτυρία».
Αγανακτισμένοι
Όμως και οιδιαμαρτυρίες των Αγανακτισμένων σε Ευρώπη και Αμερική ήταν ένα ακόμη παγκόσμιο κίνημα που τράβηξε την προσοχή του Έρικ Χομπσμπάουμ και, σε μεγάλο βαθμό, τον θαυμασμό του. Ένα κίνημα που δεν θα μπορέσει, δυστυχώς, να καταγράψει και να αφηγηθεί… Σε μία από τις πιο πρόσφατες συνεντεύξεις του, την οποία είχε δώσει στις αρχές του 2012 με αφορμή την κυκλοφορία του τελευταίου του βιβλίου «Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο: Μαρξ και Μαρξισμός, 1840-2011» στο περιοδικό «In these times», είχε πει:
«Δεν είναι πλέον δυνατόν να θεωρούμε δεδομένη την παθητικότητα των πολιτών. Υπάρχουν, όμως, και μειονεκτήματα. Οι άνθρωποι που παίρνουν την πρωτοβουλία δεν είναι αντιπροσωπευτική μειονότητα, αλλά η κινητοποιήσιμη μειονότητα, αυτό που συνήθιζα να ονομάζω «στρατό του καλού». Σε αυτήν την περίπτωση είναι ο στρατός των φοιτητών και των αντισυμβατικών. Το ζήτημα, όμως, είναι ότι αν τα πράγματα προχωρήσουν κι άλλο μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχό τους. Ένας από τους λόγους που ήθελα να γράψω το τελευταίο βιβλίο μου είναι ότι ήθελα να συνεχίσω να υπενθυμίζω στους νέους ότι είναι δυνατόν να αλλάξουμε τον κόσμο».
Το (μαρξιστικό και λενινιστικό, λέμε τώρα) ΚΚΕ, σήμερα:
«Η τηλεόραση του «902» παύει να μεταδίδει το πρόγραμμά της, με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στο ιδιαίτερα μεγάλο κόστος λειτουργίας της με τη μετάβαση στην ψηφιακή τηλεόραση. Continue reading →
| Tου Νικου Γ. Ξυδακη |
| Η εντυπωσιακή αναδιάταξη του πολιτικού χάρτη αποτυπώνει τον σπασμό ενός κοινωνικού σώματος πληγωμένου και έμφοβου που μετασχηματίζεται βίαια. Οι εκλογές διεξάχθηκαν σε φόντο οικονομικής και και κοινωνικής καταστροφής: 21% άνεργοι, ένας στους δύο νέους άνεργος, 18% του ΑΕΠ χαμένο από την αρχή της κρίσης. Η αριθμητική είναι απλή: πόσες ψήφοι απελευθερωμένες ή απεγνωσμένες αντιστοιχούν στο 1,1 εκατομμύριο των καταγεγραμμένων ανέργων; Είναι ακριβώς οι ψήφοι που συνέτριψαν τον κυρίαρχο δικομματισμό της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας. Ψήφοι που κατευθύνθηκαν στην Αριστερά πρωτίστως, αλλά και στον νεοπαγή ποπουλισμό της Πάνω Πλατείας και στους μελανοχίτωνες νεοναζί, μια άγρια συμμορία που διεκδικεί τώρα από τη Δημοκρατία βουλευτική ασυλία. Το Βερολίνο και οι Bρυξέλλες μετέτρεψαν απερίσκεπτα την Ελλάδα σε πεδίο πειραματισμών για την εφαρμογή συνταγών εσωτερικής υποτίμησης προς αντιμετώπιση της κρίσης χρέους και των ασυμμετριών της Ευρωζώνης. Πίεσαν αφόρητα τα ελληνικά αστικά κόμματα· πρώτα, το ΠΑΣΟΚ, που υπέκυψε αμαχητί, και, μετά την καθαίρεση του Γ. Παπανδρέου, τη Ν.Δ. Η κατάληξη ήταν η καταστροφή τους. Ο λαός, σοκαρισμένος από μια διετή πληβειοποίηση χωρίς καν υπόσχεση ανάσχεσης, βγήκε στους δρόμους πολλές φορές και αποσύρθηκε ηττημένος – εντέλει αντέδρασε με το τελευταίο όπλο του: διέσπειρε την ψήφο του σε πολλά μικρά μερίδια, τιμωρώντας κυρίως τον δικομματισμό, τον ίδιο που τόσα χρόνια ψήφιζε από ιδιοτέλεια και αδράνεια. Ο μεγάλος νικητής είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος είναι αξιωματική αντιπολίτευση υπερτριπλασιάζοντας το ποσοστό του και υπερσκελίζοντας το ΠΑΣΟΚ. Η εκλογική του επίδοση ίσως αποτελέσει τη μήτρα για μια νέα αριστερόστροφη παράταξη, η οποία θα καταλάβει τον χώρο που καταλείπει το συστημικό ΠΑΣΟΚ. Στο κλείσιμο ενός νέου ιστορικού κύκλου, που αρχίζει το 1944-45, η Αριστερά αποσπάται από τη συνθήκη της ήττας και του κομπάρσου και διεκδικεί θέση στην κεντρική σκηνή. Η ευθύνη είναι βαριά ασφαλώς και ενώπιον εθνικού ακροατηρίου ο λόγος και η πράξη του θα στρογγυλέψουν και θα αποκτήσουν βάρος. Η εκλογική αποτύπωση της 6ης Μαΐου αποτελεί το πρελούδιο ενός μείζονος κοινωνικού και πολιτικού μετασχηματισμού, στην Ελλάδα οπωσδήποτε, αλλά και στην Ευρώπη, που παρακολουθεί με προσοχή τα συμβαίνοντα στο μελλοντολογικό εργαστήριο του Νότου. Η Ελλάδα προβάρει την Ιστορία του 21ου αιώνα. |
Τι είπε ο Αλέξης Τσίπρας (στη συνέντευξή του στο TVXS): «εάν εμείς, ως Αριστερά, καταθέσουμε την πρότασή μας και χρειαζόμαστε πέντε ψήφους του Καμμένου και έρθει να μας τις δώσει ως ανοχή ή ως στήριξη δε θα τον πετάξουμε, δε θα του πούμε δεν τις θέλουμε, συνεχίστε με το Μνημόνιο όλοι οι υπόλοιποι».
Ούτε πρόταση ούτε τίποτα!
Και συμπλήρωσε, στην ίδια συνέντευξη: «Κοιτάξτε, είναι ιστορικές οι στιγμές που ζούμε. Και δεν μπορούμε να λέμε στον ελληνικό λαό ότι το κρίσιμο αυτή την ώρα είναι να επιβεβαιωθεί η δική μας άποψη. Βεβαίως να επιβεβαιωθεί, αλλά πρέπει να σταματήσει το Μνημόνιο. Το κύριο εδώ που τα λέμε δεν είναι το τι θα κάνει ο Καμμένος, το κύριο είναι αν θα υπάρξει ένας σκληρός πυρήνας πλειοψηφίας στη Βουλή από τις δυνάμεις της Αριστεράς και μία συμφωνία σε ένα μίνιμουμ στόχων, γιατί έχουμε διαφορές».
Ο Αλέξης Τσίπρας μάλιστα δεν αναφερόταν καν σε ψήφους στήριξης μιας κυβέρνησης αλλά σε ένα φορολογικό νομοσχέδιο. Και σε τίποτα άλλο!
Ολόκληρο το απόσπασμα της συνέντευξης, έχει ως εξής:
-Εάν πάρετε εσείς εντολή σχηματισμού κυβέρνησης θα επιδιώξετε μία κυβέρνηση με όλες τις αντιμνημονικές δυνάμεις, ακόμα και με τους «Ανεξάρτητους Έλληνες», ας πούμε;
Α.Τ: Κοιτάξτε, με τον κ.Καμμένο έχουμε πολύ σημαντικές πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές. Οι ιδεολογικές είναι γνωστές και η διαδρομή των χώρων είναι γνωστή. Οι πολιτικές και οι προγραμματικές έγκεινται σε αυτό που σας είπα στην αρχή. Εμείς δεν μπορούμε να πουλάμε φύκια για μεταξωτές κορδέλες στον κόσμο, λέγοντας ότι όλοι θα κερδίσουν. Δεν μπορούν να κερδίζουν όλοι στη ζωή. Για να μπορέσεις να στηρίξεις τον άνεργο, το χαμηλοσυνταξιούχο, το φτωχό, πρέπει να στεναχωρήσεις τον πλούσιο, δε γίνεται αλλιώς. Δεν μπορεί να κερδίζει ο πλούσιος, να κερδίζει και ο φτωχός. Αν ήταν αυτό δυνατόν, θα ήμασταν όλοι ευτυχισμένοι σε αυτόν τον κόσμο. Ο κ.Καμμένος θέλει να μειώσουμε τη φορολογία του πλούτου. Αν μειώσουμε τη φορολογία του πλούτου, τότε θα πρέπει να ξεκοιλιάσουμε, να γονατίσουμε το φτωχό. Εμείς λέμε ότι οι πλούσιοι πρέπει να πληρώσουν. Πρέπει να περάσουν από το ταμείο. Οι τραπεζίτες πρέπει να περάσουν από το ταμείο. Οι μεγαλοεπιχειρηματίες πρέπει να βάλουν κι αυτοί το χέρι στην τσέπη. Οι εφοπλιστές πρέπει να σταματήσουν να κάνουν τους τσαμπουκάδες και να πληρώσουν τώρα, που η χώρα κινδυνέυει. Δεν μπορεί να συμβαδίζουν όλα. Μέχρι τώρα κερδίζανε οι λίγοι που έχουν τα πολλά και χάνανε οι πολλοί που έχουν τα λίγα. Σε λίγο δε θα τους μείνει τίποτα.
Άρα, μία κυβέρνηση της Αριστεράς έχει ένα σκληρό φορολογικό σχέδιο, για να υπάρξει δικαιοσύνη και ισότητα σ’αυτόν τον τόπο επιτέλους. Ο καθένας να φορολογείται με βάση αυτά που έχει. Εκεί λοιπόν έχουμε τις διαφορές μας. Εάν, όμως, παρόλα αυτά, εμείς, ως Αριστερά, καταθέσουμε την πρότασή μας και χρειαζόμαστε πέντε ψήφους του Καμμένου και έρθει να μας τις δώσει ως ανοχή ή ως στήριξη δε θα τον πετάξουμε, δε θα του πούμε δεν τις θέλουμε, συνεχίστε με το Μνημόνιο όλοι οι υπόλοιποι. Κοιτάξτε, είναι ιστορικές οι στιγμές που ζούμε. Και δεν μπορούμε να λέμε στον ελληνικό λαό ότι το κρίσιμο αυτή την ώρα είναι να επιβεβαιωθεί η δική μας άποψη. Βεβαίως να επιβεβαιωθεί, αλλά πρέπει να σταματήσει το Μνημόνιο. Το κύριο εδώ που τα λέμε δεν είναι το τι θα κάνει ο Καμμένος, το κύριο είναι αν θα υπάρξει ένας σκληρός πυρήνας πλειοψηφίας στη Βουλή από τις δυνάμεις της Αριστεράς και μία συμφωνία σε ένα μίνιμουμ στόχων, γιατί έχουμε διαφορές. Είναι υπαρκτές οι διαφορές, δεν μπορεί από τη μία μέρα στην άλλη να τις κρύψουμε κάτω από ένα χαλί, αλλά νομίζω ότι το διακύβευμα σήμερα είναι τι θα κάνουμε τελικά με την Ευρωζώνη και με τη θέση μας στη Ευρώπη. Το διακύβευμα είναι τι θα πάμε να τους πούμε εκεί για να σταματήσουμε τη λαίλαπα. Και από εκεί και πέρα, προφανώς θα υπάρξουν και πάρα πολλά ζητήματα, τα οποία θα είμαστε αναγκασμένοι να τα επανεξετάσουμε στην πορεία. Αλλά το κρίσιμο θα είναι να υπάρξει αυτή η πλειοψηφική συσπείρωση, που θα δώσει και μεγάλη ελπίδα στον ελληνικό λαό.
ΑΝεμος 