Ζουν σε κοινωνίες που οραματίστηκαν κάποιοι ονειροπόλοι επαναστάτες, εκεί όπου οι αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης ισχύουν για όλους και φαίνεται να βρίσκουν το πραγματικό τους νόημα. Δεν πρόκειται για ουτοπία, αλλά για δύο ξεχωριστές κοινωνίες, όπου το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό σύστημα, αποστρέφεται, με μεγάλη αποδοχή, το γνωστό καπιταλιστικό σύστημα της δύσης.
Η Μαρίζα Φατίμα ντα Λουζ εκπροσωπεί, από τη θέση της γενικής γραμματέα, το κίνημα των Ακτημόνων MST της Βραζιλίας, που κερδίζει ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές, στο όνομα του Αντόνιο Κονσελέιρο, ο οποίος «βαρέθηκε» να περιμένει την ημέρα της επανάστασης κι αποφάσισε να χτίσει τη δική του κοινωνία μέσα στην υπάρχουσα.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, μερικές χιλιάδες άνθρωποι κατέλαβαν μια έκταση γης, στη βόρεια Βραζιλία, το Γκανούδος, και την καλλιέργησαν. Όλοι είχαν το ίδιο μερίδιο και φρόντιζαν τους ανήμπορους. Η μικρή αυτή κοινότητα άρχισε να προσελκύει φτωχούς, από κάθε σημείο της Βραζιλίας, που ήθελαν να εγκατασταθούν εκεί. Η κατάληψη γης των λίγων, πλούσιων γαιοκτημόνων, η καλλιέργειά της με σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον και η εκπαίδευση των συμμετεχόντων, κυρίως των νέων, έγιναν οι βασικοί στόχοι ενός κινήματος, που άρχισε να συστήνεται, όχι τόσο εξαιτίας μίας συγκεκριμένης πολιτικής στάσης, αλλά των βασικών αναγκών των ανθρώπων, που βρίσκονταν στο περιθώριο του κρατικού μηχανισμού. Σήμερα, το κίνημα των Ακτημόνων της Βραζιλίας αριθμεί τρία εκατομμύρια μέλη.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στην Ισπανία, σ’ ένα μικρό μέρος της Ανδαλουσίας, την κοινότητα Μαριναλέντα, ο Χουάν Μανουέλ Σάντσες Γκορντίγιο είναι ο δήμαρχος περίπου 3.000 κατοίκων, αγροτών στο σύνολό τους, που κατέλαβαν 12.000 στρέμματα γης, την καλλιέργησαν και δημιούργησαν έναν αγροτικό συνεταιρισμό, από τον οποίο ζει ολόκληρο το χωριό.
Στη Μαριναλέντα δεν υπάρχει ανεργία, ούτε αστυνομικοί, οι κάτοικοι εργάζονται στο συνεταιρισμό 6,5 ώρες τη μέρα και αμείβονται με 47 ευρώ (όλοι έχουν τον ίδιο μισθό). Τα προϊόντα τους είναι αγκινάρες, ελιές, πιπεριές κ.ά., τα οποία μεταποιούν, ενώ τα κέρδη δεν μοιράζονται, αλλά επενδύονται και πάλι στο συνεταιρισμό για να αυξηθεί η παραγωγή και οι δουλειές. Όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα στις παροχές του δήμου, όπως τα σχολεία και τα γηροκομεία. Για τους κατοίκους του μικρού αυτού δήμου, η πολιτική δημοκρατία δεν έχει καμία αξία, χωρίς την οικονομική και την κοινωνική δημοκρατία κι αυτό αποτελεί βασική αρχή στη ζωή τους.
Οι δυό τους βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη, με αφορμή το τριήμερο, παγκόσμιο Φεστιβάλ «Άμεσης Δημοκρατίας»,. που πραγματοποιείται στο ΑΠΘ, από τις 8 Σεπτεμβρίου, από αντιεξουσιαστικές οργανώσεις όλου του κόσμου και κατέθεσαν στο ΑΠΕ – ΜΠΕ μερικές σκέψεις τους:
Ερώτηση: Οι κοινωνίες που καταφέρατε να δημιουργήσετε, ο καθένας στη χώρα του, παραπέμπουν στο «όνειρο» που έχει κάθε έφηβος στο μυαλό του για τον κόσμο, στον οποίο θα ήθελε να ζει. Πώς πετύχατε να κάνετε το «όνειρο», πραγματικότητα;
Μαρίζα: Είναι μια αναγκαιότητα, που δημιουργήθηκε λίγο πριν από το τέλος της δικτατορίας. Δεν είναι θέσφατο, ούτε έτοιμο κίνημα, ξεκίνησε με καταλήψεις γης και οι άνθρωποι που το αποτελούσαν ήταν πλήρως αποκλεισμένοι από το κρατικό σύστημα. Με τον καιρό και με τη βοήθεια συνδικάτων και οργανώσεων, τα κατάφεραν. Η Βραζιλία είναι η χώρα, στην οποία η γη ανήκει μόνο στο 5% του πληθυσμού, τα γνωστά λατιφούντια. Ενάντια σ’ αυτό αγωνίστηκαν και δημιούργησαν τη ζωή τους (σχολεία, εκπαίδευση, οικογένεια, σπίτια κ.ά.), πάνω στην κατειλημμένη γη. Οργανώνουμε την καθημερινή μας ζωή, σχολεία καθημερινά και πολιτικά, όπου εκπαιδεύονται τα μέλη των ακτημόνων. Μας ενδιαφέρει πολύ η οργάνωση του αγώνα μας, σε παγκόσμιο επίπεδο και γι’ αυτό στήσαμε το διεθνές δίκτυο Campesina, όπου συμμετέχουν πολλά συνδικάτα, κυρίως αγροτικά, αλλά και όχι μόνο.
Χουάν Μανουέλ: Βρισκόμαστε στην Ανδαλουσία, μία περιοχή της Ισπανίας με 8 εκατομμύρια κατοίκους, όπου η συγκέντρωση της γης είναι πολύ υψηλή. Το 50% αυτής βρίσκεται κάτω από την ιδιοκτησία του 2% του πληθυσμού. Έχει 1,5 εκατομμύριο άνεργους και περίπου 2,5 εκατομμύρια φτωχούς.
Δημιουργήσαμε ένα συνδικάτο με το όνομα «Συνδικάτο των εργατών της γης», που έχει 30.000 μέλη κι εκτείνεται σ’ όλη την Ανδαλουσία. Αγωνιζόμαστε για τη διατροφική κυριαρχία και την αγροτική μεταρρύθμιση, με την έννοια ότι θα πρέπει κάθε χωριό και περιοχή να έχει πλήρη έλεγχο πάνω στο τι θα παράγει και με ποιον τρόπο. Καλλιεργούμε πολλά χωράφια, που τώρα βρίσκονται στην ιδιοκτησία της κοινότητας. Υπήρξε μεγάλη καταστολή στους αγώνες του συνδικάτου – σ’ όλα αυτά τα χρόνια οι διευθύνοντες έχουν συγκεντρώσει μαζί 53 χρόνια φυλάκισης και τα πρόστιμα που οφείλει το συνδικάτο ανέρχονται στα 60 εκατομμύρια ευρώ.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, στη Μαριναλέντα το 80% του πληθυσμού είναι αγρότες του κάμπου, που παλαιότερα δεν είχαν γη και η μόνη λύση που είχαν ήταν η μετανάστευση. Το μόνο που έμενε ήταν να αγωνιστούμε για την απασχόληση, συνδικαλιστικά και πολιτικά και για να πετύχουμε κάτι τέτοιο θα έπρεπε να συμμετέχουν όλοι. Θεσμοθετήσαμε τη γενική συνέλευση ως το όργανο που θα παίρνει όλες τις αποφάσεις στο χωριό μας (έργα, φόροι, καταλήψεις γης, τι και πώς θα παραχθεί).
Συνειδητοποιήσαμε ότι, η πολιτική δημοκρατία, χωρίς την οικονομική δημοκρατία, δεν έχει καμία αξία. Οπότε ξεκινήσαμε από το βασικό μας πρόβλημα που ήταν η ανεργία, και γι’ αυτό θα έπρεπε να έχουμε τη δική μας γη. Έπειτα από 10 χρόνια αγώνα καταφέραμε να καταλάβουμε αυτή τη γη (12.000 στρέμματα). Καταφέραμε την πλήρη απασχόληση από την καλλιέργεια και τη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων (αγκινάρα, ελιά, πιπεριές κ.ά.). Η γη και η βιομηχανία ανήκουν σ’ αυτόν που δουλεύει. Ολοι οι εργαζόμενοι στο συνεταιρισμό και το εργοστάσιο παίρνουν τον ίδιο μισθό, 47 ευρώ την ημέρα, για 6,5 ώρες δουλειάς. Τα κέρδη του συνεταιρισμού δεν μοιράζονται στους εργαζόμενους, αλλά επενδύονται ξανά στο συνεταιρισμό για να αυξηθεί η παραγωγή.
Αφού πετύχαμε την οικονομική δημοκρατία, προσπαθήσαμε για την κοινωνική δημοκρατία. Δεν υπήρχαν αρκετά σπίτια και θεσμοθετήσαμε την κατοικία ως δικαίωμα. Όταν κάποιος στη Μαριναλέντα θέλει να κτίσει σπίτι, ο δήμος τού παραχωρεί γη, τον αρχιτέκτονα για τα σχέδια κι εργατικά χέρια. Αν ο ίδιος προσφέρει εργασία, μπορεί να μειώσει το κόστος. Τα σπίτια είναι 90 τ.μ. και έχουν 100 τ.μ. αυλή και αποπληρώνουν το δάνειο στο δήμο με 15 ευρώ το μήνα. Με το ίδιο σκεπτικό οργανώσαμε και τις υπόλοιπες παροχές που έχει ο δήμος, για παράδειγμα τους παιδικούς σταθμούς και τα γηροκομεία. Σ’ όλα αυτά κανείς δεν κερδίζει χρήματα, όλοι ζουν από τη δουλειά τους κι αν έχουν μία σημαντική θέση μπορούν να τη χάσουν, εάν το αποφασίσει η γενική συνέλευση.
Ερώτηση: Είναι αρκετό να πιστεύει κανείς σε μία πολιτική ιδεολογία για να πετύχει κάτι τέτοιο ή χρειάζεται κάτι περισσότερο;
Μαρίζα: Η ιδεολογία και η πολιτική στάση του καθενός είναι αλληλένδετα. Ο αγώνας και οι κατακτήσεις τους ενάντια στο κράτος, το κεφάλαιο και τους μεγαλογαιοκτήμονες είναι ενιαίος. Αλλά ο κόσμος πολιτικοποιήθηκε από τους αγώνες, δεν υπήρχε νωρίτερα κάτι στημένο πολιτικά, πέρα από την ίδια την ανάγκη των ανθρώπων. Σίγουρα, η μαζικότητα έπαιξε μεγάλο ρόλο κι αυτό οφείλεται στο ότι οι ίδιοι οι άνθρωποι δεν είχαν άλλη λύση, ήταν αποκλεισμένοι από το κράτος και είχαν ανάγκες. Δεν ξέρουμε πού θα καταλήξει το κίνημα αυτό. Τα μέλη του MST δεν είναι απόφοιτοι πανεπιστημίων και δεν είναι υψηλά πολιτικοποιημένοι.
Χουάν Μανουέλ: Οι ιδέες – αξιοπρέπεια, ελευθερία, ισότητα – είναι πάντα πολύ χρήσιμες, αλλά πρέπει να φιλτράρονται στην πράξη και να εφαρμόζονται στο πλαίσιο που θέλουμε να κινηθούμε. Αυτό το πλαίσιο το υπαγορεύουν οι συγκεκριμένες ανάγκες του λαού. Αυτό που μας δίδαξε η δική μας εμπειρία είναι ότι όπου υπάρχει αγώνας, υπάρχουν δικαιώματα. Αν δεν υπάρξει αγώνας, δεν υπάρχουν ούτε δικαιώματα.
Ερώτηση: Δεν υπάρχουν «αγκάθια» και προβλήματα σ’ αυτό το μοντέλο κοινωνιών;
Μαρίζα: Φυσικά, υπάρχουν αρνητικά στοιχεία στις κατειλημμένες κοινότητες του κινήματος των Ακτημόνων, αλλά αυτά έρχονται ως αποτέλεσμα των αντιφάσεων του καπιταλισμού. Υπάρχουν αρνητικά και στις καθημερινές συμπεριφορές και ελλείψεις στα προγράμματα ή στα υλικά αγαθά, αλλά όλα οφείλονται στις αντιφάσεις του καπιταλισμού. Υπάρχει και η μεγάλη προσπάθεια καταστολής από την κυβέρνηση Λούλα, που μας φέρνει πολύ μεγάλα προβλήματα.
Χουάν Μανουέλ: Υπάρχει ένας θεός που κυριαρχεί πάνω στην κοινωνία κι αυτός είναι το χρήμα. Κι όσο δεν μπορούμε να καταρρίψουμε το χρήμα, δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκέφτεται ο κόσμος, πάντα μέσα στις κοινωνίες μας θα υπάρχουν φαινόμενα, όπως ο εγωισμός και ο ατομισμός και ο καταναλωτισμός και πάντα θα δημιουργούνται εσωτερικές διαμάχες για το ποιος θα καταναλώσει περισσότερα, ποιος θα έχει περισσότερα στην κατοχή του. Πιστεύουμε ότι, εκτός από τη δομή θα πρέπει να αλλάξουμε και τις αξίες. Η γενική συνέλευση είναι ταυτόχρονα ένα πανεπιστήμιο, στο οποίο ο κόσμος μπορεί να εκπαιδευτεί πάνω σ’ αυτές τις αξίες. Όπως έλεγε και ο Τσε Γκεβάρα, θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα καινούργιο είδος ανθρώπου γι’ αυτή την καινούργια κοινωνία που οραματιζόμαστε.
Ερώτηση: Οι νέοι παίζουν ενεργό ρόλο στη ζωή των κοινωνιών σας. Πώς το σχολιάζετε αυτό;
Μαρίζα: Πράγματι. Κι όχι μόνο στους αγώνες μας, αλλά και στην εσωτερική μορφοποίηση που δημιουργούν στις κοινότητες. Γι’ αυτό δίνουμε μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευσή τους σε σχέση με την καλλιέργεια της γης και τον πολιτισμό τους, τις ρίζες τους. Και η συμμετοχή τους είναι θετική σ’ όλα αυτά. Δεν ασχολούνται μόνο με τις αγροτικές εργασίες, αλλά εκπαιδεύονται έτσι ώστε να παράγουν ποιοτική τροφή, χωρίς χημικά, διαφυλάττοντας τους φυσικούς πόρους.
Χουάν Μανουέλ: Αγωνιζόμαστε για ιδέες, όπως η ουτοπία, η ειρήνη, η ισότητα και κανείς δεν είναι πιο κοντά σ’ αυτές τις ιδέες από τους νέους. Ωστόσο, υπάρχουν και τα καθημερινά, πρακτικά τους προβλήματα, που χρειάζονται λύσεις. Οι νέοι χρειάζονται δουλειά, καθώς είναι η ομάδα εκείνη του πληθυσμού, που επηρεάζεται περισσότερο από την ανεργία.
Ερώτηση: Με βάση τα κοινωνικό-οικονομικά δεδομένα που διαμορφώνονται στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες στον κόσμο ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι εξελίξεις;
Μαρίζα: Είναι κρίση του συστήματος. Εμείς τη ζήσαμε με τραγικές συνέπειες. Μόνη λύση είναι σύγκρουση και αγώνας ενωτικός, πρωτοβουλίες από το λαό, μαζικότητα και συνέχεια.
Χουάν Μανουέλ: Αυτό που πρέπει να κάνει η Ελλάδα είναι να τρέξει μακριά από το ΔΝΤ, σαν να ήταν η πανούκλα. Είναι μία κατεστημένη μαφία. Θα ήταν προτιμότερο για την Ελλάδα να φτάσει σε στάση πληρωμών με χρεοκοπία, και αναδιάρθρωση του χρέους, παρά να ακολουθήσει τις συνταγές του ΔΝΤ. Θα έπρεπε να επανεξετάσει, εάν θα πρέπει να βρίσκεται ή όχι στην ευρωζώνη. Νομίζω υπάρχει λύση κι αυτή θα ήταν μία κυβέρνηση που θα είχε το κουράγιο να κρατικοποιήσει τις τράπεζες και να βάλει τις ανάγκες του πληθυσμού πάνω από τα κέρδη μιας χούφτας ανθρώπων. Αντί να κάνει περικοπές, να κάνει δημόσιες επενδύσεις. Η ενέργεια να είναι κοινό αγαθό κι όχι μέσο για να κερδοσκοπούν κάποιοι. Ελλάδα και Ισπανία είναι θύματα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της ΕΕ κι αυτό πρέπει να το αμφισβητήσουμε, γιατί η αποτυχία της είναι εμφανής. Στην Ευρώπη, σήμερα, ένας αγρότης, κάθε λεπτό, καταστρέφεται οικονομικά. Πρέπει να φτάσουμε στη διατροφική κυριαρχία, σύμφωνα με την οποία, η Ελλάδα και κάθε μικρή κοινωνία, θα μπορεί να αποφασίσει τι θα παράγει, με βάση τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Κατοικία για όλους, δημόσια παιδεία και υγεία, δημόσιοι πόροι στην υπηρεσία όλων. Αυτή η κρίση είναι ψεύτικη, ένα κατασκεύασμα των μεγάλων χρηματοοικονομικών κέντρων και δεν πρέπει να υποταχθούμε.
HASTA LA VICTORIA!
ΑΝεμος 